Prijepolje je administrativni i kulturni centar ovog dela Polimlja, a na teritoriji opštine, prema popisu iz 2011. godine, ima 37.059 stanovnika.

To je grad bogate kulturno-istorijske baštine, koja se posle Drugog svetskog rata i poslednjih decenija oblikuje urbanom uređenošću i kulturnom delatnošću koja objedinjuje prostor na tromeđi Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine.

Pred novim izazovima nalazi svoj razvojni put, obeležen tranzicijom i smenom društvenog vlasništva širokom paletom privatne inicijative.

Istorija   

Na teritoriji opštine Prijepolje pronađeni su arheološki ostaci koji potvrđuju postojanje ljudskih naseobina još od praistorijskog doba. Jedno od značajnijih nalazišta je lokalitet Dvorine na kome je otkriven veći broj predmeta od keramike, stakla, bronze, srebra i zlata iz rimskog perioda.

Najstariji pomen Prijepolja pod tim imenom je iz 1332. godine, a u analima Dubrovačke republike prvi put se pominje 1343. godine. U srednjem veku razvijalo se najviše zahvaljujući trgovini koja se odvijala uz tzv. dubrovački put, koji je povezivao srednje primorje Jadrana sa centralnim i istočnim delovima Balkanskog poluostrva.

U tom periodu je u sastavu nemanjićke države, o čemu svedoči veliki broj manastira i crkava u dolini Lima. Posle raspada srpskog carstva i poraza Nikole Altomanovića ovaj kraj ulazi u sastav banovine Bosne. Na grobu Svetog Save u manastiru Mileševa, tadašnji ban Tvrtko ovenčao se za „kralja Srba, Bosne i Primorja“ kao nastavljač tradicije Nemanjića. U Mileševi se 1448. godine za hercega od svetog Save proglasio Stefan Vukčić Kosača, po čemu je Hercegovina dobila ime.

Osmanlijskim osvajanjima ovih krajeva nestaju srpske srednjovekovne države a turska vlast ostaje i u prijepoljskom kraju sve do 27. oktobra 1912. godine, kada je Prijepolje oslobođeno u Prvom balkanskom ratu.

Za to vreme manastir Mileševa je ostao kao duhovno i kulturno središte srpskog naroda u ovom kraju. U njemu je tokom XV veka bilo sedište Mileševske mitropolije, a u XVI veku tu je radila jedna od najstarijih srpskih štamparija.

Odlukama Berlinskog kongresa, ovo područje je ostalo u sastavu Otomanske imperije koja je u njoj imala civilnu, dok je Austrougarska držala vojnu vlast, sprečivši tako spajanje i ujedinjenje Srbije i Crne Gore. Od 1880. do 1912. godine Prijepolje se bilo u sastavu Pljevaljskog sandžaka.

Između dva svetska rata Mileševski srez je deo Užičke oblasti, a zatim Zetske banovine.

Tokom Drugog svetskog rata od 1941. do 1944. godine Prijepolje se nalazilo u sastavu kvislinške tvorevine Nezavisne Države Crne Gore, koja je bila pod italijanskom i nemačkom okupacijom.

O starom i novom vremenu najbolji uvid se može steći posetom Muzeju u Prijepolju, koji  omogućava nezaboravnu šetnja kroz istoriju i upoznavanje sa civilizacijama koje svedoče o nekadašnjim ali i sadašnjim vremenima.

O menama vladavina, ratova i napretka u mirnim periodima svedoče i brojni kulturno-istorijski spomenici, koji su ujedno i deo turističke ponude ovog grada i kraja.

Manastiri

Manastir Mileševa nalazi se na šestom kilometru od Prijepolja, na reci Mileševci. Jedan je od najznačajnijih srpskih manastira. U njemu je bilo grobno mesto Svetog Save i čuven je po fresci „Beli Anđeo“. U manastiru je i freska Svetog Save, za koju se smatra da je njegov najrealniji prikaz. Manastir je između 1218. i 1219. godine podigao kralj Stefan Vladislav (1234—1243) kao svoju zadužbinu i u njoj je i sahranjen. Manastir danas predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.

Manastir Davidovica nalazi se nedaleko od Brodareva, pored reke Lim. Manastirsku crkvu je oko 1281. godine podigao župan Dmitar Nemanjić, najmlađi sin Vukana Nemanjića i posvećena je prazniku Bogojavljenje. Kada se zamonašio župan Dmitar je uzeo ime David, po čemu je i manastir nosi naziv. Krajem XVII veka manastir je razoren, napušten i bio je u ruševinama sve do 1998. godine, kada je obnovljena manastirska crkva.

Manastir Kumanica nalazi se na samoj granici Srbije i Crne Gore, između Prijepolja i Bijelog Polja. Prvi istorijski zapis o njegovom postojanju potiče iz prve polovine XVI veka, ali se ne zna ni kada ni ko ga je gradio.

U prijepoljskom kraju sačuvani su i ostaci starih tvrđava Mileševac i Kovin.

Islamska arhitektura

Ibrahim-pašina džamija je najstarija džamija u Prijepolju. Prvi put je pominje putopisac Evlija Čelebija 1664. godine. Džamiju je 1572. godine izgradio Ibrahim-paša, sin hercegovačkog subaše. Džamija je više puta rušena i obnavljana, a najteža oštećenja pretrpela je 1737. godine, tokom ugarsko-turskog rata, kada je uništena arhiva i biblioteka džamije, kao i kamena ploča sa hronogramom na kojem je pisalo ime ktitora i godina izgradnje džamije. Zahvaljujući donatorstvu poznate Baki-hanume, oko 1880. godine, džamija je obnovljena i u značajnoj meri dograđena. U uglu džamije uzidan je sunčani sat „eltifa“ u položaju istok-zapad, koji je ujedno i jedini autentičan predmet iz vremena gradnje džamije.

Groblje-mezarje pored džamije je takođe značajno i obiluje starim i bogato izrađenim nišanima od sige, kamena i mermera. Tu su i mezari graditelja džamije Ibrahim-paše i njegove sestre Kajdafe. Nišani na njihovim mezarima najstariji su očuvani nišani na teritoriji Prijepolja.

Sahat-kula u Prijepolju je izgrađena u XVI veku. Prepoznatljiva je kao jedan od simbola grada, sa posebno oblikovanim časovnikom i brojevima na njemu. Posle više godina zaustavljenog vremena na njoj, sahat-kula u Prijepolju i dan danas odbrojava vreme.

Arheološka nalazišta

Stećci u selu Hrta redak su primer srednjovekovnog groblja čija su nadgrobna obeležja u velikom broju ukrašena različitim uklesanim i reljefnim motivima. To je prvi spomenik kulture ovog grada koji je stavljen pod zaštitu UNESKA.

Na grčkom groblju u Hrtima nalazi se 79 spomenika. Odlukom Skupštine opštine Prijepolje ovo arheološko nalazište, na oko 16 kilometara od grada, proglašeno je za kulturno dobro 1984. godine. U dolini Lima, na teritoriji opština Prijepolje i Priboj poznato je više od 40 srednjovekovnih grobalja sa kamenim nadgrobnim obeležjima.

Rimska nekropola Kolovrat nalazi se na ušću Seljašnice u Lim, na arheološkom lokalitetu Dvorine. U otkrivenoj nekropoli iz rimskog perioda nađeni su brojni predmeti od keramike, stakla, bronze, srebra i zlata. Potiču iz perioda od II do IV veka. Otkriveno je više od 200 grobova i veći broj nadgrobnih ploča sa natpisima.

U tom periodu Kolovrat je bio privredni i upravni centar rimske provincije Dalmacije. Imao je status slobodnog grada pod rimskom vlašću i sopstvenu samoupravu.

Drugi svetski rat

Park narodnih heroja pored reke Mileševke u Vakufu, tako je nazvan jer je u njemu postavljena bista četvorice heroja prijepoljskog kraja – Dušana Tomaševića Ćirka (1920 – 1944), organizatora ustanka u ovom kraju; Ljubiše Miodragović (1913 – 1941), osnivača KPJ u Prijepolju koji je mučki ubijen od italijanskog okupatora, septembra 1941. godine u selu Sedobro; Vladimira Perića Valtera (1919 – 1945), najsposobnijeg obaveštajca koji je poginuo poslednjeg dana oslobađanja Sarajeva, 6. aprila 1945. godine; Milosava Stikovića (1914 – 1943),  organizatora ustanka i zamenika komandira Prve Mileševske partizanske čete, koji je opkoljen četnicima na Sutjesci 1943. godine oduzeo sebi život.

Memorijalni kompleks „Boško Buha“ se nalazi u selu Jabuka, kod Prijepolja i posvećen je pionirima i omladincima Jugoslavije poginulim u Narodnooslobodilačkoj borbi. Povod za podizanje ovog memorijalnog kompleksa je obeležavanje mesta gde je 27. septembra 1943. godine poginuo borac-bombaš i narodni heroj Boško Buha, koji je imao samo 17 godina.

Prirodne lepote u turističkoj ponudi

Reka Lim izvire iz Plavskog jezera i teče dužinom od 174 kilometra. Njena najveća klisura je između Dobrakova i Brodareva. Važniji grdovi kroz koje protiče su Andrijevica, Berane, Bijelo Polje, Prijepolje i Priboj, a kod Višegrada se uliva u Drinu zajedno sa Rzavom.

Pokraj Lima se smenjuju prirodni objekti divlje romantike, visokih litica, sivog i golog krečnjaka, klisura i kanjona, vodopada , izvora i vrela, jezera, pećina i pitomih kotlina, staništa biljnih i životinjskih vrsta, tragova drevnih naselja istorijskih i kulturnih spomenika, crkava, manastira, srednjovekovnih utvrđenja, nekropola i džamija.

Kanjon Mileševke, koja se uliva u Lim kod Prijepolja, stanište je za mnoge retke i stare vrste flore i faune i mnogih vrsta ptica i divljih životinja koje krstare ovim prostorom netaknute prirode. Prirodni rezervat kanjona reke Mileševke čine klisure između južnih padina Zlatara i Jadovnika, okruženih beskrajnim šumama i pašnjacima, na nadmorskoj visini između 600 do 1400 metara, obuhvatajući površinu od 297 hektara.

Kanjon Mileševke je dug 24 kilometra i počinje kod sela Milošev do, na starom putu od Prijepolja prema Sjenici i završava u blizini manastira Mileševe i srednjovekovnog utvrđenja Mileševac-Hisardžik.

Vidikovac na Sokolici u Prijepolju, izgrađen 2016. godine, posetiocima omogućava jedinstven pogled koji se pruža na gradska i prigradska naselja Prijepolja i dalje ka Zlataru. Kamena podloga i nastrešnica sa klupom, na nadmorskoj visini od 680 metara, mesto je za odmor i uživanje i nezaboravan doživljaj grada i okoline.