Bajina Bašta je kao gradsko naselje nastala sredinom 19. veka, a knez Aleksandar Karađorđević je 12. jula 1858. godine izdao rešenje o osnivanju varošice. Dotadašnje sresko sedište premešteno je tada iz obližnje Rogačice u Bajinu Baštu, koja 1882. dobija urbanističko uređenje po kojem se sve ulice seku pod pravim uglom.

Mnogo prirodnih lepota krasi bajinobaštanski kraj, ali se jedna kućica, ona na sredini Drine, nametnula kao svetski najpoznatija i prepoznatljivi je simbol Bajine Bašte. I kada je valovita i neukrotiva Drina odnese, entuzijasti naprave novu, jaču i lepšu, tako da je uvek tu da poželi dobrodošlicu brojnim gostima koji rado dolaze u pitomi gradić kraj prelepe Drine.

Istorija

Areheološka istraživanja ukazuju da je područje Bajine Bašte naseljeno već 7000 godina. U obližnjem selu Višesavi otkriveno je najstarije naselje iz ranog neolita, iz perioda Starčevačke kulture. Karakteristike života bile su bavljenje pretežno zemljoradnjom, gajenje domaćih životinja i izrada grnčarije. Iz nešto kasnijeg eneolita, prelazu u metalno doba, potiče naselje Jovin breg sa ostacima grnčarije. Deo ovih nalaza izloženo je u prostorijama Osnovne škole „Rajak Pavićević“ u Bajinoj Bašti.

Od više legendi kako je grad dobio ime, uglavnom je prihvaćena ona iz mnogo kasnijeg vremena, bližeg današnjem, iz turskog doba. Legenda kaže da su na prostoru današnjeg grada bile velike Bajine bašte – vlasništvo nekog Turčina Baje.

Manastir Rača i misija Račanske prepisivačke škole

Istoriju bajinobaštanskog kraja obeležava postojanja manastira Rača i kulturna misija davnih račanskih kaluđera. Ove kulturno-istorijske vrednosti značajan su deo ukupnog identiteta srpskog naroda, poznate, priznate i izučavane i izvan Srbije.

Manastir Rača je najverovatnije zadužbina kralja Dragutina Nemanjića (1276-1282). Iz te već daleke dubine Srednjeg veka ostao je da uvek sija svojom svetošću, posvećenošću veri i narodu, iako to nije bilo nimalo lako u burnim vekovima očuvanja srpskog imena pod turskim robovanjem i čistoće pravoslavlja od drugih uticaja, bogumilske jeresi, islama i katoličanstva.

To vreme, osvit XVII veka i kasnije, obeležila je račanska prepisivačka škola. Kaluđeri Račani, u isposnici Svetog Đorđa u Banji uz rečicu Raču, prepisivali su i ukrašavali bogoslužbene knjige i zapise sve do 1690. godine, kada su se morali povući sa narodom u Velikoj seobi na sever, pred turskom odmazdom.

Tamo su, sve do Sentandreje, Komorana i Đura, nosili i svoje knjige i nastavili predano negovanje i širenje srpskog slova i imena. I u novim postojbinama u Ugarskoj, Račani – Kiprijan, Jerotej, Gavril Stefanović Venclović i drugi, a ovi su najpoznatiji – imali su svoje skriptorije i ostavili su dela neprolazne duhovne i umetničke vrednosti. Danas se ona, oko 40 zapisa i 15 bogoslužbenih knjiga, čuvaju u muzejima širom Evrope.  

„U onoj upornosti Račana da oni svoju vokaciju, svoj posao, obave do kraja, bez obzira što je on započet u Rači, a nastavljen na nekom drugom mestu njihovih zbegova posle Velike seobe, možda na njihovom podvigu možemo da se poučimo kako se uprkos svemu preživljava“, rekao je akademik Milorad Pavić na otvaranju prve duhovno-kulturne manifestacije „Dani Rače ukraj Drine“, 5. oktobra 1995. godine, čiji je inicijator bio kao veliki posvećenik delu račanskih kaluđera. Manifestacija je i danas jedna od zapaženih kulturnih aktivnosti Bajine Bašte, sa bogatim umetnički programom i naučni skupom, koja se završava dodelom Račanske povelje istaknutim stvaraocima.

Manastir Rača je tokom svog postojanja dva puta rušen do temelja. Pred sami Prvi srpski ustanak manastir je obnovio iguman i posle jedan od vođa ustanka hadži Melentije Stefanović. U znak odmazde Turci 1813. godine spaljuju manastir, a obnavlja ga Miloš Obrenović. Današnji izgled je od 1835. godine.

U manastiru je za vreme Drugog svetskog rata sklonjeno Miroslavljevo jevanđelje, najstarija srpska knjiga napisana u 12. veku.

Prirodni i privredni resursi

Nacionalni park Tara na 19.175 hektara jedan je od najznačajnijih prirodnih bogatstava ovog kraja i cele Srbije. Tu je stanište mnogih biljnih i životinjskih vrsta pod posebnom zaštitom, kao što su medved, srna i divokoza.

Pančićeva omorika je endemit koji je preživeo veliko ledeno doba na veoma ograničenim staništima u srednjem toku reke Drine.

Izuzetan turistički potencijal su planina Tara, jezera Perućac i Zaovine i reka Drina. U bogatstvu manjih vodenih tokova najveće vrelo je Perućac, sa protokom vode od 300 litara u sekundi. Tako nastaje rečica, nazvana Godina, jer teče svega 365 metara i uliva se u Drinu.

Za doček gostiju uvek su spremni zaista brojni veći i manji hoteli, pansioni i planinske kuće, od kojih se svojim kapacitetima izdvajaju  hotel „Drina“ u gradu, hotel „Jezero“ u Perućcu, hoteli „Omorika“, „Beli bor“ i „Javor“ Vojne ustanove Tara i Dečije odmaralište na Mitrovcu.

Vredan kulturno-istorijski spomenik je stara crkva brvnara u Dubu, izgrađena 1792. godine.   

Zamajac razvoja i ukupnog privrednog razvoja bila je i ostala „Hidroelektrana Bajina Bašta“ u Perućcu. To je najveći hidroenergetski objekat na Drini, od Šćepan polja gde ona nastaje od reka Pive i Tare, pa do Rače bosanske, na impesivnom toku dugom 346 kilometara. Puštena je u rad 27. novembra 1966. godine.

Ideju o gradnji hidrocentrale u Perućcu dao je poznati stručnjak inženjer Miladin Pećinar, koji se sa svojim saradnicima bavio mogućnostima korišćenja energetskih potencijala reke Drine. Izgradnjom brane visokom 90 metara i dugom 460 metara stvoreno je Perućačko jezero  koje doseže sve do Višegrada i Andrićeve na Drini ćuprije. Kasnije, od 1975. do 1983. godine, formirano je jezero u Zaovinama na Tari, za potrebe reverzibilne hidroelektrane.

Izgradnja brane u Perućcu prekinula je stogodišnju tradiciju splavarenja niz Drinu, koju u turističke svrhe nastavlja „Drinska regata“, spuštanjem na splavovima i čamcima od Perućca do Rogačice.

U periodu tranzicije i u ovom kraju izgubljen je deo privrednog potencijala. Danas radi više od 1.000 privrednih subjekata, od kojih je blizu 200 srednjih i manjih preduzeća, a ostalo su trgovinske i zanatske radnje. Jedna od najvažnijih i vodećih privrednih grana u opštini po ostvarenom društvenom proizvodu je poljoprivreda.

Na teritoriji opštine Bajina Bašta danas živi, prema popisu iz 2011. godine, 26.022 stanovnika, a u gradu je 9.148, oko trećine od ukupnog broja stanovnika.

Zvanična internet prezentacija opštine Bajina Bašta