Gotovo zaboravljeni Stari Vlah, istorijsku i geografsku oblast na jugozapadu Srbije, zemljaci otimaju od zaborava. Grupa Novovarošana, okupljena oko Istraživačko-izdavačkog centra „Stari Vlah“ u Beogradu, pokrenula je časopis da razgrće vatru na ognjištima nemanjićke države, da čuva duh i istoriju i osvetljava puteve budućnosti.

Prvi broj ovog časopisa, na 200 strana, donosi radove iz pera 55 autora, istraživača, istoričara, ali i svedoka nekih današnjih prilika, iz prestonice i šireg zavičaja, u prvom redu u slivu Moravice i Uvca.

Ovo područje od strateškog značaja, koje nije zaobišla nijedna oluja, već je bilo poprište mnogih vojnih sukoba, zaslužuje časopis u kome bi se sabirala različita mišljenja, afirmisao prepoznatljiv starovlaški duh i pisalo o prošlosti, ali i budućnosti, da se stvori prostor za afirmaciju i ekonomije i kulture, naglašava u uvodniku odgovorni urednik Milomir Kragović, novinar i publicista.

Iz sadržaja

Stranice godišnjaka „otvara“ analiza stanja u Staroj Srbiji u 19. i 20. veku iz pera prof. dr Slavenka Terzića, akademika SANU, koji piše o raznim političkim idejama, društvenim procesima, nacionalističkim previranjima i namerama.

Na integraciju dela Starog Vlaha u Kneževinu Srbiju za vreme vladavine knjaza Miloša Obrenovića podseća dr Žarko Ilić.

U nameri da pokolenjima prenosi amanet neimara, uklesan u kamenu svetinja i ruševina – da se ne prekida pamćenje i vezanost za pretke, godišnjak podseća na znamenite ličnosti „lomnog Vlaha Starog“ – knezove Raškoviće, serdara Jovana Mićića, vojvodu Petra Bojovića, protu Jevstatija Karamatijevića, a tekst sociologa i univerzitetskog profesora Sretena Vukosavljevića (1881-1960) „Starovlaška škola“ otkriva karakter žitelja ovog kraja.

Časopis ima ambicije da bude i podsetnik i hronika, pa donosi zapis o knjizi „Stari Vlah“ Ivanjičanina Milovana Ristića, objavljenoj 1963. godine.

Mladi istoričar Filip Bjelić zabeležio je zaboravljene igre u novovaroškom kraju i 1.500 starih reči i izraza. Pred čitaocima su prilozi o novovaroškim porodicama i stihovi 23 pesnika iz više opština u izboru Mirka Ikonića, pribojskog pesnika.

Stranice najavljuju i gradnju RHE „Bistrica“, kao i turističke planove Zlatibora, dok dr Saša Marinković kazuje o staništu beloglavog supa na liticama Uvačkog jezera.

Stari Vlah je bio gotovo zaboravljen u drugoj polovini prošlog veka, pogotovu u uvačkom delu. U prvom broju ima više istorije i ubedljivo predstavlja starovlaške korene, tu nesvakidašnju lepotu različitosti i čudnih paradoksa.

Nova karta

Časopis objavljuje kartu Starog Vlaha, koju je posle višegodišnjih istraživanja uradio dr Žarko Ilić, naučni saradnik Katedre za istoriju Filozofskog fakulteta. Na karti nisu granice iz ranije literature, nego je predstavljaju međaši koje su ovom pojmu postavljali sami Starovlašani i to početkom 19. veka.

Starom Vlahu pripadaju teritorija Nove Varoši, znatni delovi opština Ivanjice i Sjenica, sela Prijepolja na desnoj obali Mileševke, teritorija Priboja istočno od Lima, naselja Jagoštica, Konjska Reka i Zaovine u Bajinoj Bašti, Kotroman i Mokra Gora iz Užica, Semegnjevo, Jablanica i Dobroselica iz Čajetine, kao i Danilovići, Štrpce, a na teritoriji opštine Rudo to su Bijelo Brdo, Božovići i Cvrkote.

Dragoljub Gagričić (Zlatarinfo)